Posted by on maart 25, 2020

‘Er was eens, in een land hier ver ver vandaan, een meisje met een groot lot…’

Sprookjes

Als kind was ik dol op sprookjes. In tegenstelling tot de meeste andere kinderboeken, waren sprookjesboeken vaak prachtig vormgegeven en voorzien van prenten en tekeningen die tot de verbeelding spraken. Pareltjes om in de boekenkast te zetten of bij de bibliotheek te lenen. Uit ieder verhaal haalde ik iets: de zeemeermin Ariël leerde me hoe belangrijk het is om je eigen stem te laten horen, de prins uit Rapunzel liet zien dat liefde onvoorwaardelijk is en veel kan overwinnen, Hans en Grietje toonden aan dat kinderen volwassenen te slim af kunnen zijn en de zeven dwergen bewezen dat in het kleine het grote vertegenwoordigd is.

Ik kan er uren over praten en geniet ervan om met mijn kinderen sprookjes te lezen en de verfilmingen te bekijken. Het typische is, dat waar we allemaal zijn opgegroeid met sprookjes, we het massaal vergeten als we groot worden. En dan kom ik bij de vraag: waarom?

Onze gehele jeugd smulden we van het goede dat uiteindelijk altijd het duister overwint, grootse meeslepende liefde en mystieke wezens die misschien wel echt bestonden. Fantaseerden we over een wereld die we niet konden zien, maar wel voelen. Tegelijkertijd zijn de verhalen gevuld met zowel kleine als grote mensen die wél de magische wereld kunnen zien. En wat maakt dat dan?

Ingrediënten

Als schrijver heb ik me niet bewust beziggehouden met het genre waarin het door mij geschreven verhaal ontstond. Het kwam en vertelde zichzelf, pas toen ik een aantal hoofdstukken aan papier had toevertrouwd realiseerde ik me dat het een sprookje voor volwassenen was geworden. Oftewel: een sprookje in een nieuwe gedaante die bij vele lezers in de wereld geliefd is: een epic fantasy verhaal. De ingrediënten voor een epic fantasy boek zijn dezelfde als voor een sprookje: het verhaal speelt zich af in een wereld die lijkt op die van ons maar die buitenproportioneel is neergezet. Het woord episch verwijst naar het bovenmaats zijn van alle aspecten van het verhaal: de door de schrijver gecreëerde wereld is groots in zijn complexiteit en volledigheid, licht en duister vechten met elkaar om het heerschap, liefde is meeslepend en groots. Rest mij nog het aspect waarvan blijkt dat veel mensen er moeite mee hebben: de aanwezigheid van magie én magische wezens.

Hier zit mijns inziens de crux die maakt dat we de magie van sprookjes labelen als onderdeel van de kindertijd om ze vervolgens op te bergen en niet meer te lezen totdat we zelf kinderen krijgen. Het zou niet echt zijn en te ver bij onze dagelijks realiteit vandaan staan. Wikipedia onderstreept dit en zegt het volgende over het genre Fantasy:

Het is een genre dat zich kenmerkt door de aanwezigheid van onwerkelijke gebeurtenissen, verzonnen wezens en imaginaire werelden. Bovendien spelen magie en andere bovennatuurlijke elementen veelal een belangrijke rol.

Leg dat eens naast hun toelichting op sprookjes:

Een sprookje is in oorsprong een mondeling overgeleverd volksverhaal waarin vaak magie een rol speelt en een beroep wordt gedaan op de fantasie van de lezer of luisteraar. … Het woord sprookje is afgeleid van het middeleeuwse ‘sproke’, dat verhaal of vertelling betekent.

Hier begint de zoektocht naar de verschillen!

Een kern van waarheid

Het bijzondere is dat we bij een volksverhaal geloven dat in het verhaal een kern van waarheid verscholen ligt, daar waar fantasy volledig uit de lucht gegrepen zou zijn. Vreemd, omdat de overeenkomsten zo duidelijk aanwezig zijn. Als je het mij vraagt, gaat het om perspectief: ga je ervan uit dat de kern van waarde zit in de wereld waarin we leven óf in ons? En in dat laatste zit de magie.

In één van de recensies op mijn fantasy boek ‘Insula’ wordt dit zo treffend omschreven: Een heerlijke duik in een andere(?) wereld! Maaike neemt je mee in een wereld waarvan je je kunt afvragen hoe onbekend deze eigenlijk is. Een weergave van je binnenwereld?

Magie

Roald Dahl heeft de brug geslagen tussen sprookjes en fantasy, hij moedigde volwassenen aan om vooral in de magie te blijven geloven, want alleen dan toont het zich. Fantasy is meer dan Tolkien en Harry Potter, het is zo breed dat je er een rondreis in kunt maken. Al die werelden die gecreëerd zijn op basis van ons alledaagse leven met daarin huizende dynamieken die we allemaal herkennen. Zoals de strijd tussen goed en kwaad, leven en dood, gevoel en verstand. Het levert herkenning op van wat zich in jouw leven afspeelt, erkenning dat het belangrijk is er zorg voor te dragen en verkenning van mogelijkheden die je verstand nu nog te boven gaan. Dat is magie: je blik verruimen waardoor ruimte ontstaat voor invalshoeken die je nog niet eerder hebt gezien en die je in staat stellen om net als de held of heldin leiderschap te nemen over je eigen leven.

Draken

Tja, dan is er nog de kwestie van de magische wezens. Heeft een goed verhaal zulke wezens nodig? Probeer vooral te kijken naar de symboliek van de draak of andere fabeldieren. Ze vertegenwoordigen één van de vier elementen, een aspect van de mensheid of het hart van de natuur. Ze baden in mysterie en houden ons al generaties lang zoet met de vraag of ze nu echt bestaan of niet. Het beroemde monster van Loch Ness is daar een goed voorbeeld van. Stel jezelf nu eens de vraag wat het met je doet om je er een voorstelling van te maken dat zo’n wezen daadwerkelijk leeft in de diepten van het meer. Wat gaat dan aan: je denken of voelen?

Insula

Bij het schrijven van Insula heb ik pas achteraf een aantal aspecten gecheckt op feitelijkheid. Zo ontdekte ik dat de titel meerdere betekenissen heeft: eiland, woningen uit de Oud Romeinse tijd en het is het gedeelte van de hersenen waar alle emoties mogen zijn. Al deze betekenissen kloppen met het verhaal.

Het zestienjarige meisje Efra Kalan wordt geconfronteerd met een onmenselijk groot lot. Zij is degene die een profetie dient te voltrekken, waarmee niet alleen de magie maar ook al het leven gered kan worden van de toenemende duisternis. Efra worstelt met dit lot, ze heeft er zelf immers niet bewust voor gekozen en verlangt naar een simpel leven. Ze danst met alle menselijke emoties terwijl ze haar weg probeert te vinden in een leven dat voorbestemd is de duisternis aan te kijken. Ze ontdekt de kracht en omvang van liefde en de beperking ervan. Ze leert te zien dat er meer is dan ze denkt. Ze ontdekt de magie in zichzelf en hoe zij zich hiermee kan verbinden door haar talenten te omarmen. Ze maakt contact met manna, de bovennatuurlijke kracht die leeft in ons en alles om ons heen. Ze leert dat de natuur een bewustzijn heeft en dat het aan ons is er goed voor te zorgen. Ze ontdekt zingeving op het punt waar leven en dood elkaar ontmoeten. En daar, in de diepte, waar ze het niet had verwacht, vindt ze leven…

Tot slot

Juist in een wereld waarin we zoveel moeten en zoveel gebruik maken van onze denkkracht, mag ruimte zijn voor dromen en magie. Maak het niet te groot, het gaat erom dat het aanwezig is. Is het niet magisch als je iemand ontmoet met wie je je leven wilt delen? Is het niet magisch om te zien hoe de seizoenen elkaar afwisselen? Of om een kind op de wereld te zetten?

Dit blog is geen pleidooi om mijn boek te kopen. Uiteraard mag het, het gaat mij meer om openstaan voor een genre dat je wellicht in eerste instantie niet zo aanspreekt. Probeer het eens, geef jezelf de ruimte om weer een sprookje te lezen voor het slapen gaan. Zodat je in je dromen kunt vliegen op de rug van een draak. En de verwondering en euforie van die ervaring de volgende dag bij je kunt dragen…

Posted in: Blog